Thuốc tránh thai khẩn cấp là gì? Cơ chế hoạt động, hiệu quả và tác dụng phụ sau khi uống

Thuốc tránh thai khẩn cấp là giải pháp phòng tránh thai cho hiệu quả lên đến 90% trong vòng 120 giờ (5 ngày) hoặc 72 giờ (3 ngày) tùy loại thuốc sau khi phát sinh quan hệ tình dục không được bảo vệ. Tuy nhiên, chị em chỉ nên uống thuốc tránh thai trong giới hạn cho phép, nếu lạm dụng quá mức có thể gặp tác dụng phụ cùng nhiều hệ lụy sức khỏe.

THUỐC TRÁNH THAI KHẨN CẤP LÀ GÌ?

Thuốc tránh thai khẩn cấp (Emergency Contraceptive Pills) là phương pháp tránh thai được sử dụng sau khi phát sinh quan hệ tình dục không được bảo vệ như quan hệ tình dục không an toàn, phụ nữ bị cưỡng hiếp hoặc có sử dụng biện pháp bảo vệ khác nhưng lo sợ không thành công.

Thành phần chính của thuốc tránh thai khẩn cấp chứa hàm lượng lớn hormone sinh dục nữ Progesterone. Nguyên tắc ngừa thai tương tự như thuốc tránh thai hàng ngày, tuy nhiên sự khác biệt hàm lượng Progestin chính là điểm khác biệt, giúp loại thuốc này cho tác dụng ngừa thai nhanh chóng.

Thuốc tránh thai cấp tốc là giải pháp hữu hiệu cho những tình huống “cấp bách” – có nguy cơ mang thai sau khi phát sinh quan hệ tình dục không được bảo vệ. Có 3 nhóm đối tượng sử dụng thường gặp nhất là:

1. Nhóm thứ nhất: Người không thường xuyên quan hệ tình dục, người không có hoặc không thể sử dụng các biện pháp phòng ngừa mang thai ngoài ý muốn như uống thuốc tránh thai hàng ngày, đặt vòng tránh thai, sử dụng miếng dán tránh thai hoặc không có sẵn bao cao su…

2. Nhóm thứ hai: Người bị hiếp dâm hoặc cưỡng bức xảy ra việc quan hệ tình dục nên không muốn có thai.

3. Nhóm thứ ba: Người đã sử dụng các phương pháp tránh thai khác nhưng lo sợ không thành công, chẳng hạn như quên uống thuốc ngừa thai hàng ngày, sử dụng thuốc tiêm tránh thai nhưng thời gian tiêm bị chậm so với chu kỳ quy định, bao cao su bị thủng hoặc bị rách…

     Nghiên cứu cho thấy, thuốc tránh thai khẩn cấp cho hiệu quả ngừa thai lên đến 90% trong vòng 24 giờ đầu tiên sau khi phát sinh quan hệ tình dục không được bảo vệ. Nếu sử dụng càng muộn sau khi giao hợp hiệu quả ngừa thai càng thấp hơn. Tùy loại thuốc mà hiệu quả ngừa thai sẽ mất đi nếu vượt quá thời gian cho phép: 120 giờ (5 ngày) hoặc 72 giờ (3 ngày).

CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG CỦA THUỐC TRÁNH THAI KHẨN CẤP

     - Khi được đưa vào cơ thể, các thành phần nội tiết có trong thuốc ngừa thai khẩn cấp sẽ gây tác động, làm cản trở quá trình rụng trứng tự nhiên ở phụ nữ, nhờ đó ngăn cản sự gặp gỡ và diễn ra thụ tinh giữa trứng và tinh trùng.

     - Trong trường hợp trứng đã thụ tinh, thuốc sẽ ngăn không cho nội mạc tử cung hình thành cửa sổ làm tổ, ngăn cản việc làm tổ của phôi thai trong lòng tử cung. Nếu quá trình làm tổ đã diễn ra, thuốc tránh thai khẩn cấp không làm gián đoạn quá trình mang thai.

     - Bác sĩ Hồng Oanh nhấn mạnh, cần phân biệt rõ ràng thuốc tránh thai khẩn cấp và thuốc phá thai. Thuốc tránh thai khẩn cấp KHÔNG PHẢI là thuốc phá thai. Cơ chế hoạt động của thuốc ngừa thai cấp tốc chính là ngăn cản không cho tinh trùng gặp trứng bằng cách ngăn cản quá trình rụng trứng. Nghĩa là thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ ngăn cản việc thụ thai, không phải kết thúc quá trình mang thai.

CÁC LOẠI THUỐC TRÁNH THAI KHẨN CẤP PHỔ BIẾN HIỆN NAY

Thuốc tránh thai khẩn cấp phát huy hiệu quả ngừa thai tối đa nếu sử dụng ngay sau khi phát sinh quan hệ không được bảo vệ. Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại thuốc, phổ biến nhất là loại 72 giờ và 120 giờ, ít phổ biến hơn là các loại 24 giờ, 36 giờ hoặc 48 giờ.

Các loại thuốc ngừa thai khẩn cấp được phân dạng thành loại 1 viên hoặc loại 2 viên, do đó cách sử dụng cũng khác nhau.

1. Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 1 viên

Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 1 viên được nhiều người lựa chọn bởi độ phổ biến trên thị trường và tính tiện lợi khi sử dụng. Phần lớn những viên thuốc loại này chỉ cho hiệu quả ngăn ngừa việc mang thai ngoài ý muốn nếu sử dụng trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi phát sinh quan hệ tình dục không được bảo vệ.

Theo nghiên cứu, thời gian uống thuốc càng sớm thì hiệu quả ngừa thai càng cao. Cụ thể là:

     - Uống thuốc trong vòng 24 giờ đầu tiên: Hiệu quả ngừa thai là 90%;

     - Từ 25-48 giờ tiếp theo: Hiệu quả ngừa thai là 85%;

     - Từ 49-72 giờ tiếp theo: Hiệu quả ngừa thai là 58%;

     - Vượt quá 72 giờ: Nếu trứng và tinh trùng đã thụ tinh và làm tổ trong tử cung, thuốc không còn tác dụng bảo vệ.

2. Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 2 viên

Thuốc tránh thai loại 2 viên ít phổ biến hơn. Quy cách đóng gói 2 viên thuốc/hộp, mỗi viên chứa 0,75mg Levonorgestrel. Viên thứ nhất uống càng sớm càng tốt sau khi phát sinh quan hệ không được bảo vệ, không vượt quá 72 giờ. Viên thứ hai uống sau viên thứ nhất 12 giờ, không để quá 16 giờ. Thuốc chỉ phát huy hiệu quả ngừa thai khi người sử dụng uống đủ và đúng 2 viên theo thời gian quy định.

Bác sĩ Oanh nhấn mạnh, khi uống thuốc tránh thai khẩn cấp, người sử dụng cần nắm rõ mình uống loại 1 viên hay 2 viên để sử dụng đúng, tránh việc sử dụng sai làm mất hiệu quả ngừa thai.

HIỆU QUẢ CỦA THUỐC TRÁNH THAI KHẨN CẤP SAU KHI UỐNG

     Thông thường, phụ nữ không mang thai ngay sau khi có quan hệ tình dục. Tinh trùng sẽ sống sót trong cơ thể người phụ nữ trong khoảng 5 ngày. Ở thời điểm đó, nếu xảy ra hiện tượng rụng trứng, tinh trùng gặp trứng và thụ tinh sẽ cho kết quả thụ thai.

     Thuốc tránh thai khẩn cấp có vai trò ngăn cản quá trình rụng trứng tự nhiên diễn ra, ngăn không cho buồng trứng phóng thích trứng. Chính vì thế, nếu trứng đã rụng, trứng và tinh trùng đã gặp nhau, đã thụ tinh và đã làm tổ trong niêm mạc tử cung thì thuốc không còn tác dụng.

     Đó chính là lý do tại sao các chuyên gia y tế khuyến cáo chị em phụ nữ nên uống càng sớm càng tốt sau khi phát sinh quan hệ tình dục không được bảo vệ nếu không muốn mang thai.

     Tuy nhiên, thống kê cho thấy khoảng 1-2% trường hợp phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai cấp tốc vẫn mang thai mặc dù đã uống thuốc trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi phát sinh quan hệ tình dục không được bảo vệ.

     Nghĩa là, thuốc tránh thai khẩn cấp không bảo vệ tuyệt đối được tất cả các trường hợp mang thai ngoài ý muốn. Nếu sau khi uống thuốc tránh thai không thấy xuất hiện kinh nguyệt vào chu kỳ kinh tiếp, chị em nên thăm khám sớm để được xác định chắc chắn việc mang thai hay không.

CÁC TÁC DỤNG PHỤ KHI UỐNG THUỐC TRÁNH THAI CẤP TỐC

Mặc dù thuốc tránh thai khẩn cấp cho hiệu quả ngừa thai nhanh chóng và hữu hiệu lên đến 90%, tuy nhiên nếu sử dụng sai cách hoặc lạm dụng thuốc có thể gây nhiều tác dụng phụ, lâu ngày có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng.

Một vài tác dụng phụ thường gặp của thuốc gồm:

Rối loạn chu kỳ kinh nguyệt: Là tác dụng phụ thường gặp nhất, có thể xuất hiện ngay từ lần đầu tiên uống thuốc tránh thai hoặc sau nhiều lần uống. Chị em có thể thấy kinh nguyệt đến sớm hơn hoặc muộn hơn so với chu kỳ bình thường. Nếu muộn hơn 1 tuần, chị em nên sử dụng que thử thai hoặc thăm khám với bác sĩ để được làm các xét nghiệm cần thiết, xác định chắc chắn việc mang thai hay không.

Xuất huyết tử cung bất thường: Một vài trường hợp chị em bị chảy máu sau uống thuốc, đó là tác dụng phụ sẽ nhanh chóng biến mất. Nếu sau 2 ngày vẫn bị chảy máu, chị em cần thăm khám ngay để loại trừ nguy cơ mắc bệnh lý nghiêm trọng.

Chóng mặt, buồn nôn, nôn: Khoảng 50% trường hợp gặp phải tình trạng này, tuy nhiên chị em không cần lo lắng, triệu chứng sẽ tự biến mất sau 1-2 tuần hoặc sớm hơn. Nếu sau khoảng thời gian trên triệu chứng không cải thiện, chị em nên thăm khám để tìm nguyên nhân tiềm ẩn khác.

Đau bụng dưới: Số ít trường hợp gặp phải triệu chứng đau bụng dưới quằn quại. Trong tình huống này, chị em cần thăm khám sớm để tìm nguyên nhân chính xác của triệu chứng, loại trừ nguyên nhân mang thai ngoài tử cung – một biến chứng có thể gặp phải nếu ngừa thai thất bại bằng cách uống thuốc tránh thai khẩn cấp.

Trường hợp lạm dụng thuốc quá mức khiến cơ thể không dung nạp thuốc có thể khiến chị em gặp các tác dụng phụ kéo dài khác như căng thẳng hoặc trầm cảm, tăng cân không kiểm soát, rối loạn huyết áp và hô hấp…

Bác sĩ Hồng Oanh khuyến cáo chị em không nên lạm dụng uống thuốc tránh thai khẩn cấp, chỉ uống trong trường hợp thật sự cần thiết. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn, hướng dẫn phương pháp ngừa thai phù hợp và an toàn.